Πέτρες στη Χολή (Χολολιθίαση): Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε!

22 Ιουλίου, 2020
Χειρουργική

Τι είναι η χολολιθίαση;

Η Χολολιθίαση είναι η νόσος της ύπαρξης λίθων (πέτρες) στη χοληδόχο κύστη, η οποία είναι μια ασκοειδής δομή σε σχήμα αχλαδιού κάτω από το ήπαρ (συκώτι) στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς. Το συκώτι παράγει μια ουσία που ονομάζεται χολή, η οποία περνά και συγκεντρώνεται στη χοληδόχο κύστη μεταξύ των γευμάτων. Στη διάρκεια ενός γεύματος, η χολή διοχετεύεται σε ένα σωληνάκι (αρχικά κυστικός και στη συνέχεια χοληδόχος πόρος), το οποίο συνδέεται με το πρώτο μέρος του λεπτού εντέρου (δωδεκαδάκτυλος), ώστε να επιτευχθεί η απορρόφηση του διατροφικού λίπους. Πρόκειται για συχνή πάθηση, αφού στη χώρα μας πάσχει το 5-6% του πληθυσμού.

Ποτέ δημιουργούνται οι πέτρες (χολόλιθοι);

Οι πέτρες (χολόλιθοι) δημιουργούνται όταν κάποιο από τα συστατικά της χολής (κυρίως η χοληστερόλη ή η χολερυθρίνη) παύουν να είναι υδατοδιαλυτά (πιθανώς λόγω αυξημένης ποσότητας), καθιζάνουν και δημιουργούν κρυστάλλους. Η παθογένεση εμφανίζεται να είναι μια αλληλεπίδραση μεταξύ κληρονομικών αιτιών και διατροφής, με αυξημένη συχνότητα σε παχύσαρκες, μεσήλικες γυναίκες. Οι λίθοι σχηματίζονται σχεδόν πάντοτε εντός της χοληδόχου κύστεως και σπανιότατα στα ενδο- ή εξωηπατικά χοληφόρα. Ωστόσο οι λίθοι μπορούν στη συνέχεια να μετακινηθούν στα χοληφόρα αγγεία φράζοντάς τα.

Υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες; Ποιοι είναι αυτοί;

Σημαντικότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι:

Το οικογενειακό ιστορικό (συγγενείς με χολολιθίαση)
Το γυναικείο φύλο: Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη επίπτωση σε όλες τις ομάδες ηλικιών ιδιαίτερα σε νέους ενήλικες. Η επίδραση του γυναικείου φύλου (αλλά και των αντισυλληπτικών που θα δούμε παρακάτω) εξηγείται από τη δράση των οιστρογόνων, τα οποία αυξάνουν τον κορεσμό της χολής σε χοληστερόλη και μειώνουν την κινητικότητα της χοληδόχου κύστης.
Η ηλικία: οι χολόλιθοι είναι εξαιρετικά σπάνιοι στα παιδιά εκτός από της περιπτώσεις που υπάρχει αιμολυτική νόσος. Η ηλικία των 40 ετών φαίνεται ότι είναι η ηλικία που αρχίζει να αυξάνεται σταδιακά το ποσοστό χολολιθίασης.
Η παχυσαρκία: είναι ένας παράγοντας λόγω αυξημένης χολικής έκκρισης της χοληστερόλης.
Η δίαιτα πλούσια σε θερμίδες, σάκχαρα, λίπη και χοληστερόλη.
Η κύηση: Η κύηση είναι ένας ισχυρός παράγοντας κινδύνου σχηματισμού χολoλίθων. Ο κίνδυνος σχετίζεται με τον αριθμό και την συχνότητα των κυήσεων. Αυτό οφείλεται στην αυξημένη έκκριση χοληστερόλης σαν αποτέλεσμα των οιστρογόνων καθώς και στη μειωμένη έκκριση χολικών αλάτων και στην υποκινησία της χοληδόχου κύστης σαν αποτέλεσμα της αυξημένης προγεστερόνης.
Φάρμακα (κυρίως αντισυλληπτικά): Αντισυλληπτικά από το στόμα και ορμονική υποκατάσταση με οιστρογόνα.
Η ταχεία απώλεια βάρους (π.χ. μετά από χειρουργείο ή από αυστηρή δίαιτα): Απότομη απώλεια βάρους και χαμηλή θερμιδική πρόσληψη μπορεί να οδηγήσουν σε χολολιθίαση. Ο μηχανισμός δεν είναι πλήρως κατανοητός, αλλά ο κίνδυνος μπορεί να μειωθεί λαμβάνοντας ουρεοδεοξυχολικό οξύ (Ursofalk) κατά την διάρκεια της δίαιτας.
Σακχαρώδης διαβήτης: Δεν είναι πλήρως κατανοητό το πως ο διαβήτης ευνοεί την δημιουργία χολoλίθων. Πιθανόν συμβάλλουν οι υψηλές τιμές τριγλυκεριδίων και η στάση της χολής λόγω υποκινησίας της χοληδόχου κύστης.
Λιπίδια ορού: Φαίνεται να αυξάνεται η πιθανότητα με την αύξηση των τριγλικεριδίων και να μειώνεται με την αύξηση της HDL (καλή χοληστερίνη).
Χολερυθρίνη: Αυξάνεται η πιθανότητα δημιουργίας χολερυθρινικών λίθων.
Κίρρωση του Ήπατος: Η κίρρωση είναι ένας ισχυρός παράγοντας κινδύνου για χολολιθίαση. Ο αυξανόμενος κίνδυνος οφείλεται σε αρκετούς παράγοντες όπως μειωμένη σύνθεση χολικών αλάτων, υψηλά επίπεδα οιστρογόνων και επηρεασμένη σύσπαση της χοληδόχου κύστης σε απάντηση στο γεύμα.
Υποκινησία της χοληδόχου κύστης: Αν η χολή παραμείνει στη χοληδόχο κύστη για μεγάλη περίοδο καθιζάνει η χοληστερόλη και σχηματίζονται λίθοι. Κοινά παραδείγματα αυτού του μηχανισμού περιλαμβάνουν το τραύμα του νωτιαίου μυελού καθώς και την παρατεταμένη νηστεία.
Αιμόλυση: Αιμολυτικές αναιμίες αυξάνουν τον κίνδυνο για χολερυθρινικούς χολόλιθους.

Υπάρχουν προστατευτικοί παράγοντες;

Στατίνες: Φάρμακα που μειώνουν τη χοληστερίνη μειώνουν και τον κίνδυνο χολολιθίασης. Το όφελος φαίνεται μετά από 1 – 1,5 χρόνο χρησιμοποίησης των στατινών.
Καφές: Η χρήση καφέ συνοδεύεται με μειωμένο κίνδυνο χολολιθίασης.
Άλλοι προστατευτικοί παράγοντες αναφέρονται η λήψη βιταμίνης C, η καθημερινή λήψη φυτικών πρωτεϊνών και ινών καθώς και η χρήση πολύ και μόνο ακόρεστων λιπαρών οξέων.

Ποια είναι τα συμπτώματα της χολολιθίασης;

Πόνος στο μέσο και κυρίως δεξιό ανώτερο μέρος της κοιλιάς (θετικό σημείο Murphy), με ή χωρίς αντανάκλαση προς τα πίσω και το δεξιό ώμο, συνήθως μετά το γεύμα, και διάρκειας από λεπτά έως λίγες ώρες.

Αίσθημα φουσκώματος και δυσπεψίας.

Δυσκοιλιότητα

Οι χολόλιθοι προκαλούν συμπτώματα λόγω φλεγμονής ή απόφραξης σε περίπτωση μετανάστευσής τους στον κυστικό πόρο ή τον χοληδόχο πόρο. Το πιο ειδικό και χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι ο κολικός των χοληφόρων. Η απόφραξη ενός εκ των πόρων από λίθο προκαλεί αύξηση της ενδοαυλικής πίεσης και διάταση της χοληδόχου κύστης. Το επακόλουθο άλγος είναι έντονο και συνεχές στο επιγάστριο ή στο δεξιό άνω τεταρτημόριο της κοιλιάς με συχνή αντανάκλαση στην μεσοπλάτια χώρα ή τον δεξιό ώμο. Συχνά συνοδεύεται το άλγος με ναυτία ή εμετό και τα συμπτώματα διαρκούν από λίγα λεπτά μέχρι και μερικές ώρες. Ο ασθενής μπορεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα να νομίζει ότι έχει πρόβλημα με το στομάχι του.

Πολλές φορές η χολολιθίαση ανακαλύπτεται τυχαία σε ασυμπτωματικά άτομα λόγω της ευρείας χρήσης των υπερήχων.

Πώς γίνεται η διάγνωση της χολολιθίασης;

Όταν ο ασθενής εμφανίσει συμπτώματα, κατά την κλινική εξέταση υπάρχει ευαισθησία στην κοιλιακή χώρα, σύσπαση στο δεξιό μέρος της κοιλιάς κάτω από τα πλευρά και μερικές φορές αντανάκλαση του πόνου είτε στο στέρνο, στο επιγάστριο ή πίσω στην μέση.

Το υπερηχογράφημα είναι η εξέταση εκλογής που χρησιμοποιείται για την εύρεση των χολολίθων, ενώ οι αιματολογικές εξετάσεις συνεισφέρουν στην διάγνωση της φλεγμονής ή των επιπλοκών της λιθίασης από το ήπαρ ή/και το πάγκρεας. Αιματολογικές τιμές αυξημένων τρανσαμινασών, χολερυθρίνης και αλκαλικής φωσφατάσης υποσημαίνουν λιθίαση στον χοληδόχο πόρο. Η ύπαρξη διάτασης του χοληδόχου πόρου στο υπερηχογράφημα επιβεβαιώνει την διάγνωση και πολλές φορές ο χειρουργός θα πρέπει να ζητήσει την εκτέλεση MRCP (μαγνητικής χολαγγειοπαγκρεατογραφίας) για την σωστή εκτίμηση του προβλήματος.

Είμαι ασυμπτωματικός. Ποιες είναι οι επιπλοκές της χολολιθίασης εάν δεν προβώ σε χειρουργείο;

Συχνά η χολολιθίαση δεν προκαλεί επιπλοκές και μπορεί διαγνωστεί τυχαία. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο χειρουργός αποφασίζει εάν πρέπει να γίνει χειρουργική επέμβαση ή όχι λαμβάνοντας υπόψιν το μέγεθος των λίθων, τον αριθμό τους καθώς και άλλους παράγοντες. Η πλειοψηφία των περιπτώσεων χολολιθίασης είναι ασυμπτωματική. Ωστόσο, σε ασυμπτωματικούς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να παρουσιαστούν επιπλοκές στο μέλλον.

Πιθανές επιπλοκές τις χολολιθίασης αποτελούν:

Χολοκυστίτιδα
Χοληδοχολιθίαση
Χολαγγειίτιδα
Οξεία Παγκρεατίτιδα
Καρκίνο της χοληδόχου κύστης
Ύδρωμα ή βλεννοκήλη της χοληδόχου κύστης
Ρήξη της χοληδόχου κύστης

Πώς αντιμετωπίζεται η χολολιθίαση; Υπάρχει θεραπεία;

Οι χολόλιθοι δεν αποβάλλονται από μόνοι τους. Κάποιες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπισθούν προσωρινά με φαρμακευτική ή διαιτητική αγωγή, όπως μείωση λήψης λιπαρών ουσιών. Αυτή η αγωγή έχει περιορισμένα και προσωρινά ποσοστά επιτυχίας. Τα συμπτώματα θα συνεχισθούν μέχρι να αφαιρεθεί η χοληδόχος κύστη.

Η θεραπεία της χολολιθίασης είναι χειρουργική: ανοικτή χολοκυστεκτομή και λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή. Η αντιμετώπιση συνίσταται σε χολοκυστεκτομή, διότι πάντα πάσχει και το τοίχωμα της χοληδόχου κύστης, όποτε η αφαίρεση μόνο των λίθων θα έχει ως αποτέλεσμα την υποτροπή της νόσου. Ως εγχείρηση εκλογής θεωρούμε τη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή. Λόγω του σύντομου χρόνου νοσηλείας, του ελαττωμένου κόστους και της χαμηλής θνητότητας (<1%), αποτελεί την μέθοδο εκλογής για την πλειοψηφία των ασθενών που υποβάλλονται σε προγραμματισμένη χολοκυστεκτομή.

Ποια η σημασία της σωστής διατροφής στη χολολιθίαση;

Αν και η διατροφή δε θεραπεύει το πρόβλημα, είναι αναγκαία μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων μέχρι το χειρουργείο. Διαβάστε παρακάτω αναλυτικές οδηγίες για τη σωστή διατροφή ενός ασθενούς με χολολιθίαση (Δίαιτα Χολοκυστοπάθειας). Εδώ μπορείτε επίσης να βρείτε έξυπνες ιδέες για υγιεινά και γρήγορα σνακ, και να τις προσαρμόσετε με βάση τη δίαιτα που σας παραθέτουμε!

Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά το συνάδελφο και συνεργάτη Γενικό Χειρουργό Δρ. Αντώνη Τσιμπουκέλη για τη πολύτιμη βοήθεια του και την ευγενική παραχώρηση της δίαιτας χολοκυστοπάθειας που μπορείτε να κατεβάσετε παρακάτω. Για οποιαδήποτε ερώτηση έχετε σχετικά με το πρόβλημα σας, μπορείτε να τον καλέσετε στο 698.630.1783.

Πηγές: